Moreelkompas

‘Maaah, dit kan echt niet’. Het is een zin die wekelijks wordt herhaald in de appgroep van mijn vrienden wanneer iemand een schunnige opmerking maakt of een grove afbeelding deelt. Het is zwarte humor waarover ik twijfel of ik wel een voorbeeld moet tonen. Om toch een tipje van de sluier op te lichten; het draait om een berucht besnord persoon uit de Tweede Wereldoorlog. Een 'meme' die zonder enige vorm van context door de buitenwereld zou worden opgevat als misplaatst en smakeloos, maar wij kunnen er om lachen. Niet omdat WOII grappig is, maar omdat de afbeelding absurdistisch en over de top is. Over één ding zijn we het in de appgroep vaak eens; als we bekend zouden zijn en dit gesprek zou worden uitgelekt, dan hadden we een groot probleem.

Je weet nooit welke tere ziel je kunt raken in de toekomst

Toen ik mijn vorige column geschreven had, heb ik een klein moment getwijfeld of ik het wel online moest zetten. Als je schrijft over een kerk in Urk weet je immers nooit welke tere zielen je raakt. Ik zou maar net een gek treffen die buikpijntjes krijgt van mijn mening. Mijn twijfel ontstond dan ook niet uit onzekerheid dat sommigen het niet eens zouden zijn met mijn column. Ik hoef namelijk geen echokamer en hou van een stevige discussie. Het lezen van reacties die onder de parels van het AD staan, behoort tot een van mijn guilty pleasures.

Nee, ik twijfelde om het te plaatsen omdat je nooit weet of het in de toekomst in handen komt van lui die niets begrijpen van een juiste context. En aangezien cynisme, zwarte humor en vrije meningsuiting drie uitstervende goederen zijn, is de kans op een Postduif-cancel redelijk aanwezig. Toch besloot ik het te doen omdat ik vind dat als je het vrije woord niet mag praktiseren, je net zo goed een ongeïnspireerde lifestylecoach kan worden die zijn of haar ziel verkoopt aan het commerciële kwaad. Ik erger mij mateloos aan de ‘cancelhype’ die momenteel over de wereld woedt. Mensen die monddood worden gemaakt of van hun functie worden gehaald, omdat ze ooit iets onhandigs hebben gezegd of geschreven dat niet meer binnen deze gevoelige tijdsgeest past.

Strings door je bilnaad
Het doet bijna pijn om toe te geven, maar ik vind dat Sylvana Simons het met BIJ1 tot nu toe best aardig doet in de Tweede Kamer. En hoewel ik door de verschijning van Caroline van der Plas van BBB soms twijfel of ik naar een debat aan het kijken ben of een aflevering van De Rijdende Rechter, vind ik ook haar een verfrissing voor de Nederlandse politiek. Nog voordat ze werden geïnstalleerd in de kamer, liepen de gemoederen al hoog op na een avondje Jinek waar ze beiden voor uitgenodigd waren. Van der Plas was als een botte boerin iets te direct naar Simons, die haar winst op een zetel waarschijnlijk anders had willen vieren. Als nieuwe politica kun je dan kiezen voor een scherp weerwoord of je gaat ’s nachts lopen baggeren naar een achtjaaroude tweet. Sylvana koos voor het laatste. Stel je een wereld voor waar politieke debatten worden gewonnen wanneer de tegenpartij monddood wordt gemaakt of wanneer er geen actieve herinnering is. Democratie ten top. 

En zo zijn er nog talloze recente voorbeelden te noemen. Schrijver Abdelkader Benali heeft zich teruggetrokken van het houden van de voordracht op de herdenkingsbijeenkomst op 4 mei, omdat hij 15 jaar (!) geleden iets lulligs zei in een dronken bui. Cynische appjes van politieagenten die zonder context op het internet worden geplaatst. Het zijn geen handige acties, maar dat hoort bij de mens. Stel je een leven voor waar je bij elke misstap, zonder enige discussie, direct wordt geweerd. Dat wanneer je iets vervelends tegen een vriend zegt, de vriendschap meteen afgelopen is. Of dat je ouders je een leven lang boycotten omdat je ooit in een puberale bui riep dat je ze niet mocht . Dat je relatie telkens voorbij is bij enige vorm van gekwetstheid.

De boycot veroorzaakt meer problemen dan de uitspraak zelf

Wat ik mij in dat soort situaties vaak afvraag: ‘zijn mensen écht gekwetst wanneer iemand een ‘slip of the tongue’ maakt of is er sprake van morele verontwaardiging?’ Het roept een gevoel bij mij op alsof het herinvoeren van de guillotine niet ver weg is. Alsof we bij elke uitspraak het scoreblad erbij halen en aankruisen in hoeverre deze moreel verwerpelijk is. We hebben een smetvrees ontwikkeld voor alles wat aanstoot kan geven. Zelfs de kleinste vlekjes als humor moeten flink onder handen genomen worden met de poleisborstel. Misschien moeten we weer leren dat kwetsen en gekwetst worden bij het leven hoort en na een tijdje wel weer wegwaait. Je gaat immers ook niet de oprit stofzuigen.

Een paar dagen na het plaatsen van mijn column belde mijn teamleider, weliswaar in eerste instantie over werk. Hij eindigde het gesprek met ‘oh ja, ik heb je column gelezen…’ Ik hield mijn adem in, zouden mijn twijfels bevestigd worden? ‘Ik vond dat je het heel tof hebt geschreven. Ik ben het niet met je eens, maar ik waardeer de stelligheid.’ Opgelucht haalde ik weer adem, voorlopig hoef ik nog geen moreelkompas naast mij te houden wanneer ik iets schrijf.