Ik heb het volgens mij wel eens eerder gezegd: ik ben een bevoorrecht mens. Nooit heb ik echt de behoefte gevoeld om de straat op te gaan om mijn ongenoegen te uiten. Ik realiseer me dat dat een maar al te groot privilege is. Ik hoef geen borden te maken met ‘Baas in eigen balzak’ of ‘Free Zeeland’. Het grootste onrecht dat mij ooit is aangedaan, is dat ik geld moest betalen voor de Westerscheldetunnel om mijn ouders te zien. Ik zou me wel graag eens aan een vliegtuig vastplakken om de reis naar Bali van een stel influencers te saboteren, maar besef dat stompzinnigheid ook een bepaalde vorm van vrijheid is. Nee, ik ben een verwend kereltje dat al decennia teert op de vrijheden waarvoor onze voorouders hebben gestreden. Toch kan dat elk moment veranderen.
De laatste tijd lees ik best veel over het ontstaan van dictaturen. Vreemde hobby, het wordt weer tijd voor lente. Maar met die extreemrechtse wind die over de wereld waait, kun je maar het beste voorbereid zijn. Als ik één les zou mogen kiezen waarmee ik jullie mag vermoeien, is het wel het volgende: ‘wantrouw degenen die onze rechten willen tarten’. Je zou deze les nu al kunnen inwilligen, want komende dinsdag buigt de Eerste Kamer zich over de VVD-plannen waarbij er grenzen worden gesteld aan het demonstratierecht. De VVD (Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, voor de duidelijkheid) vindt het namelijk erg vervelend dat de protesten van met name Extinction Rebellion, Palestina-betogers en boeren zoveel overlast veroorzaken. Daarnaast kost het te veel mankracht en energie van de politie. Het voorstel is dan ook dat wegen niet meer geblokkeerd mogen worden, demonstranten niet meer hun gezicht mogen bedekken en burgemeesters meer middelen krijgen om demonstraties te verbieden.
Nu denk je waarschijnlijk: klinkt redelijk, geef de politie wat ademruimte. Helemaal mee eens, ware het niet dat het motief van de VVD nog doorzichtiger is dan die jurk van Kanye Wests vrouw tijdens de Grammy’s. Een partij die deze plannen framet als goed voor de politie, terwijl ze in dezelfde maand een vuurwerkverbod afkeuren; het is toch allemaal moeilijk met elkaar te rijmen. Het is enkel een manier om politieke tegenstanders de mond te snoeren. Een kopietje van de PVV, omdat ze daar weer flink wat zieltjes terug moeten winnen. Klimaat is passé, minderheden pesten die voor hun rechten opkomen is helemaal in.
Deze column leest tot nu toe heel zuurlinks, dus laat ik vooropstellen dat ik geen fan ben van Extinction Rebellion. Hoewel ik de idealen deel, vind ik dat ze de klimaatdiscussie kapen met een ongenuanceerde visie en elke kans op een constructief gesprek doodslaan. Die acties met dat soepgooien naar schilderijen zorgen er alleen maar voor dat de stille middengroep neigt naar rechts. En vanwege die demonstraties op de A12 haakt ook iedereen massaal af. Maar - en dan spoil ik nu eigenlijk al de clue van dit verhaal - wat ik vind van deze groepering en hun demonstraties, boeit eigenlijk geen reet. Want het demonstratierecht is een fundamenteel recht voor een democratie.
Het demonstratierecht is geen gunst die de overheid ons verleent, het is een basisrecht dat de macht in toom houdt. De geschiedenis leert ons dat elke democratie die dit recht inperkt, zichzelf in de vingers snijdt. Een verbod op snelwegblokkades klinkt misschien redelijk, maar zodra je begint met het stellen van grenzen aan demonstraties, is het einde zoek. Vaak is het een glijdende schaal en een eerste stap naar meer maatregelen. Nazi-Duitsland werd ook niet in één dag gebouwd. Tijdens de pandemie gingen we ook niet in één keer naar de avondklok. Wellicht bizarre voorbeelden, maar het geeft wel aan wat er gebeurt als je opeens gaat spelen met de grenzen van basisrechten. Waar ligt straks de grens bij het demonstratierecht? Mogen we straks alleen nog demonstreren op een industrieterrein in de Flevopolder, waar niemand er last van heeft? Worden demonstranten straks opgepakt en opgesloten? Als het aan Wilders ligt, wel namelijk.
Het probleem met vrijheden is dat je pas merkt hoe kostbaar ze zijn als ze worden ingeperkt. Vandaag zijn het klimaatactivisten en Palestina-betogers die worden aangepakt, morgen kan het iedere andere groep zijn die het de machthebbers lastig maakt. Kijk naar Amerika, hoe snel het nu allemaal afglijdt. Vrijheid is geen vanzelfsprekendheid, maar iets wat constant verdedigd moet worden. Dat lijken we na tachtig jaar vrede een beetje vergeten te zijn.
Reactie schrijven